İnsan bağırsak mikrobiyotası tam olarak nedir?
Muhtemelen "bağırsak florası" terimini duymuşsunuzdur. Aslında bilimsel olarak buna "bağırsak mikrobiotası" adı verilmektedir. Bağırsak mikrobiyotası ne demektir? Bakteriler, virüsler mantarlar (maya mantarları dahil) ve hatta parazitler gibi bağırsaklarınızda yaşayan trilyonlarca *1 mikroorganizmadan (Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük olan canlı organizmalar. Bunlara bakteriler, virüsler, mantarlar, arklar ve protozoalar dahildir ve genel olarak "mikroplar" olarak adlandırılır.*1 What is microbiology? Microbiology Society.) oluşur.
Bu arada mikrobiyota ve mikrobiyom sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılan iki kelimedir ancak farklı anlamları vardır; mikrobiyota mikroorganizmalar hakkında konuşmak ve "orada kim var" yani temel olarak "hangi organizmalar" sorusuna cevap vermek için kullanılırken mikrobiyom, fonksiyonları nedir anlamına gelen "ne yapıyor bunlar" sorusuna cevap vermek için bunların genomları hakkında, "içlerinde ne var" konusunda konuşur.
Bağırsak Mikrobiatasının Bileşimi
Her birimizde tıpkı parmak izi gibi eşsiz bir mikrobiyota bulunur.*1 Doğdunuzda, vajinal (normal) doğum sırasında aktarılan dışkıdaki ve vajinadaki mikroorganizmalar veya sezaryen doğumda*3 çevredeki mikroorganizmalar bağırsak mikrobiyotası kolonizasyonunuzu başlatmayı tetikler.*4 Bağırsak mikrobiyotasının oluşması, çeşitlenmesi ve stabil hale gelmesi yaklaşık üç yıl sürer.*5 Yetişkinlikte,*6 mikrobiyota bileşimi yaşlılığa kadar göreceli olarak sabittir ve yaşlılıkta tekrar büyük bir değişiklikten geçerek hafifçe zayıflar.*7
Bağırsağımızda 100.000 milyar “iyi” bakteri yaşar.
Bağırsak mikrobiyotası genel olarak "ikincil beyin" olarak değerlendirilir.
Yaşa Göre Bağırsak Mikrobiatsı Gelişimi
Bağırsak mikrobiyotasının sağlımız için önemi nedir?
Bağırsak mikrobiyotası insan vücudunda fonksiyonel bir organ olarak düşünülebilir. Bağırsak mikrobiyotamızı neden dengede tutmalıyız?
Bağırsaklarınızla yakın şekilde çalışır ve 4 önemli görevi vardır:
Sindirime destek olur
Bağırsak hücreleri tarafından veya yiyeceklerin küçük bölümlerinin fermantasyonu ile besin maddelerinin (şekerler, amino asitler, vitaminler...) emilimine yardımcı olarak sindirime destek olur. Bu fermantasyon süreci gaz ve kolonunuzdaki hücreler için gerçek bir "yakıt" olan kısa zincirli yağ asitleri dahil çok sayıda metabolit üretir.*8
Sindirim sisteminin olgunlaşmasında önemli bir rol oynar
Mukus üretiminde, bağırsak hücrelerinin irigasyonunda, mukozanın enzimatik aktivitesinde aktif bir rol oynayarak sindirim sisteminin olgunlaşmasında önemli bir rol oynar.*9
Bariyer görevi görür
Patojenlere ve toksinlere karşı bir bariyer görevi görür.*10 Ayrıca , bazı bakteriler patojenik bakterilere karşı antimikrobik moleküller salgılarken diğerleri bağırsak hücrelerini saldırılardan korumak ve vücudunuz üzerindeki zararlı etkilerden kaçınmak için mukus üretimini stimüle eder.*11
Koruyucu bir rol oynar
İnsan bağışıklık sisteminin gelişiminde koruyucu bir rol oynar. Bağırsak florasının bakterileri, bakteriler ve virüsler gibi patojenik ajanların saldırılarından sizi koruyan bağırsak bağışıklık sistemindeki hücrelerin olgunlaşmasında ve aktivasyonunda rol alır. Vücudunuzdaki bağışıklık hücrelerinin birincil deposu bağırsaktır. Kendi açısından bağışıklık sistemi, mikrobiyotanın bileşimine ve çeşitliliğine etki eder.*12
Bağırsak mikrobiyotası
Bağırsak mikrobiyotanızı etkileyen faktörler nelerdir?
Bağırsak mikrobiyotasının kompozisyonu içeriğinin yüksek çeşitliliği (içerikte yer alan her bir farklı suşun toplam sayısı) ve zenginliği (toplam mikroorganizma miktarı) ile karakterizedir. Kompozisyon bozulduğunda; denge bozulur ve birçok hastalık ile ilişkili disbiyozis ortaya çıkar.*13
Bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliğini ve içeriğini etkileyen bir çok faktör vardır. Bu faktörlerden bazıları :
Bireysel faktörler:
Yaş *6
Genetik *13
Bazı hastalıklar *13
Çevresel faktörler:
İlaç kullanımı: Antibiyotik, Anti-inflamatuarlar, vb.*8
Enfeksiyonlar (viral gastroenterit…)*13
Yaşam şekli: dengesiz beslenme (örneğin, yüksek yağlı diyet) veya beslenme şeklindeki değişiklik, stres, sigara kullanımı, yüksek alkol tüketimi, vb.*13
Bağırsak disbiyozisi ile ilişkilendirilen bazı hastalıklara bakalım: Antibiyotik ilişkili diyare, bebeklerde kolik, gastroenterit, inflamatuar bağırsak hastalıkları (İBH)...:
Bebeklerde kolik (infantil kolik)14 Yaşları 1 ile 4 ay arasında değişen bebeklerin yüzde 20-25'ini etkiler.
Antibiyotik kullanan hastaların % 5 ile 35’inde oluşan antibiyotik ile ilişkili diyare (ishal).*15
Turist ishali kontamine olmuş gıda veya sudan kaynaklanan bir enfeksiyondur. Enfeksiyon sonrası iritable bağırsak sendromu, bu enfeksiyonu geçirmiş hastaların %3 ile %17'sinde oluşabilmektedir.*16
Genelde tehlikesiz ve çoğunlukla viral olan gastroenterit ve tüm dünyada her yıl 200.000'den fazla çocuğun ölmesine yol açmaktadır.*17
Obezite 2016 yılında dünya yetişkin nüfusunun %13'ünü etkileyen yaygın, maliyetli ve ciddi bir kronik hastalıktır (erkeklerin %11'i ve kadınların %15'i).*18
IBS, kişinin bağırsak hareketlerinde değişiklik (kabızlık, diyare veya kabızlık-diyare karışık) ve karın ağrısı ile karakterize olan ve en fonksiyonel gastrointestinal rahatsızlıklardan biridir. Prevalansı ülkeler arasında önemli oranda değişmektedir.*19
Crohn hastalığı, ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin her aşamasında enflamasyonunu lokalize olabildiği bir inflamatuar bağırsak hastalığıdır. Yakın tarihli çalışmalar bağırsak mikrobiyotasının bu hastalığın etyopatojenezinde önemli bir fonksiyonu olduğuna dair kanıtlar sunmaktadır.20
Mide kanseri*21 ve kolorektal kanser22 bağırsak mikrobiyotası disbiyozisi ile ilişkilendirilen iki gastrointestinal kanserdir.
Ancak bağırsak mikrobiyotasının rolü bağırsakta bitmez: Yakın tarihli çalışmalar bağırsak mikrobiyotasının, bağırsak dışında bir rolü olabileceğini belirlemiştir. Aslında bağırsak mikrobiyotası çeşitli bağırsak dışı hastalıklarla ilişkilendirilmiştir: örneğin akne,*23 alerjiler,*24 obezite,25 anksiyete bozuklukları,*26 otizm spektrumu bozuklukları*26...ve hepsi bu değil. Bağırsak mikrobiyotası, Alzheimer,*27 Parkinson *28 gibi nörodejeneratif hastalıklarla da ilişkilendirilebilir gibi görünmektedir. Aslında, bağırsak ile beyin arasında "bağırsak-beyin aksı" olarak adlandırılan iki yönlü bir iletişim vardır ve bağırsak mikrobiyotası bu etkileşimlere etki edebilir. İşte bu yüzden bağırsağınıza bazen ikinci beyin adı verilmektedir.
Bağırsak mikrobiyotamızı dengede tutmak için neler yapmalıyız?
Bağırsak mikrobiyotasının insan sağlığındaki rolünü artık biliyor olmalısınız. O zaman, kendi mikrobiyotanıza nasıl iyi bakmalısınız? Bağırsak mikrobiyotanızı nasıl geliştirebilirsiniz? Birçok bilimsel çalışma, bileşiminde bozulmalardan nasıl kaçınılacağı ve en fazla mümkün olan şekilde dengeli tutulacağı sorusunu sormuştur.*29 Yanıt mevcut mikrobiyotayı doldurmak veya zenginleştirmek veya kötü olanların yerine geçmek için iyi bakteriler veya mayaları kullanmak kadar basit değildir. Aslında buradaki fikir düzgün şekilde çalışmasına yardımcı olacak şekilde mikrobiyotaya etki ederek kişinin sağlığını iyileştirmektir.*30
Nasıl? Bağırsak mikrobiyotasının dengesini ve çeşitliliğini pozitif şekilde etkilemenin çeşitli yolları vardır ve bunlardan her birinin kendine has özellikleri vardır:
Beslenme: Yediklerimizin çeşitliliği ve kalitesi bağırsak mikrobiyotamızdaki dengeye katkıda bulunur.
*31,*32 Diğer yandan, kötü dengeli bir beslenme bağırsağımızın bileşimini etkileyebilir ve çeşitli sorunlara yol açabilir.
*33 Hangi yiyeceklerin faydalı etkisi olduğunu veya hangilerinin olumsuz etkisini olduğunu bilmek bağırsaklarımızın sağlığı için önemlidir.
*34
Probiyotikler: Probiyotikler " yeterli miktarlarda alındığında vücuda/konağa bir sağlık faydası sağlayan canlı mikroorganizmalardır.
*35,*36
Prebiyotikler: Prebiyotikler bir sağlık faydası sağlayan spesifik, sindirilemeyen besin kaynaklı liflerdir; kişinin mikrobiyotasındaki faydalı mikroorganizmalar tarafından seçici olarak kullanılırlar.
*37,*38 Bazı yiyecekler prebiyotiklerden özellikle zengindir, bu nedenle beslenmemize dikkat etmemiz önemlidir. Bazı ürünlerde probiyotiklere eklendiklerinde, bunlara sembiyotik adı veriyoruz.
*39
Nakil: Organlar açısından baktığımızda; bağırsak mikrobiyal ekosisteminde dengeyi geri yerine koyma çabasıyla bağırsak mikrobiyotası bir insana nakil edilebilir.32 Dışkı mikrobiyotası nakli olarak bilinen bu tedavi yaklaşımı sadece nükseden Clostridioides difficile–ilişkili hastalığı
*32 tedavi etmek için onaylanmıştır ve Crohn hastalığı, ülseratif kolit, iritabl bağırsak sendromu veya metabolik hastalık gibi diğer belirli sağlık sorunları üzerindeki etkilerini değerlendirmek üzere aktif araştırmalar devam etmektedir...
*32
Hatırlatma!...
Bağırsak mikrobiotası hakkında bilmeniz gereken her şeyi okuduğunuza göre, tüm vücutta mikroorganizmalar olduğunu da öğrenmiş durumdasınız.
Örneğin: Cildinizde,*40 Üriner sisteminizde,*41 Vajinanızda,*42 Ağzınızda,*43 Kulaklarınızda,*44 Akciğerlerinizde *45 ve Bağırsaklarınızda olduğu gibi buralarda yaşayan mikroorganizmalar da bu organların çalışmasında ve sizi sağlıklı tutmada çok büyük rol oynar. Daha fazla bilgi edinmek bizi takip edebilirsiniz.
Bu makaledeki bütün bilgiler bilimsel olarak kanıtlanmış kaynaklardan alınmıştır. Bu makalenin detaylı bir çalışma olmadığını unutmayınız. İçerik için faydalanılan bütün çalışmalar aşağıda yer almaktadır.
Kaynaklar
*1 Ley RE, Peterson DA, Gordon JI. Ecological and evolutionary forces shaping microbial diversity in the human intestine. Cell. 2006 Feb 24;124(4):837-48.
*2 Ursell LK, Metcalf JL, Parfrey LW, et al. Defining the human microbiome. Nutr Rev. 2012;70 Suppl 1(Suppl 1):S38-S44.
*3 Callaway E. C-section babies are missing key microbes [published online ahead of print, 2019 Sep 18]. Nature. 2019;10.1038/d41586-019-02807-x.
*4 Sandall J, Tribe RM, Avery L, et al. Short-term and long-term effects of caesarean section on the health of women and children. Lancet. 2018;392(10155):1349-1357.
*5 Bäckhed F, Roswall J, Peng Y, et al. Dynamics and Stabilization of the Human Gut Microbiome during the First Year of Life. Cell Host Microbe. 2015;17(5):690-703.
*6 Yatsunenko T, Rey FE, Manary MJ, et al. Human gut microbiome viewed across age and geography. Nature. 2012 May 9;486(7402):222-7.
*7 Ragonnaud E, Biragyn A. Gut microbiota as the key controllers of "healthy" aging of elderly people. Immun Ageing. 2021 Jan 5;18(1):2.
*8 Jandhyala SM, Talukdar R, Subramanyam C, et al. Role of the normal gut microbiota. World J Gastroenterol. 2015 Aug 7;21(29):8787-803.
*9 Tomas J, Wrzosek L, Bouznad N, B, et al. Primocolonization is associated with colonic epithelial maturation during conventionalization. FASEB J. 2013 Feb;27(2):645-55.
*10 Caballero S, Pamer EG. Microbiota-mediated inflammation and antimicrobial defense in the intestine. Annu Rev Immunol. 2015;33:227-56.
*11 Sokol H. Microbiota and barrier effect. In: Marteau P, Dore J, eds. Gut Microbiota: A Full-Fledged Organ. Paris: John Libby Eurotext; 2017:65-71.
*12 Brandtzaeg P. Role of the Intestinal Immune System in Health. In: Baumgart, Daniel C, eds. Crohn's Disease and Ulcerative Colitis: From Epidemiology and Immunobiology to a Rational Diagnostic and Therapeutic Approach. Springer International Publishing; 2017
*13 Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232.
*14 Perceval C, Szajewska H, Indrio F, et al. Prophylactic use of probiotics for gastrointestinal disorders in children. Lancet Child Adolesc Health. 2019 Sep;3(9):655-662.
*15 McFarland LV. Antibiotic-associated Diarrhea: Epidemiology, Trends and Treatment. Future Microbiol. 2008 Oct;3(5):563-78.
*16 Steffen R, Hill DR, DuPont HL. Traveler's diarrhea: a clinical review. JAMA. 2015 Jan 6;313(1):71-80.
*17 Stuempfig ND, Seroy J. Viral Gastroenteritis. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls
*18 WHO. Fact sheets on obesity and overweight June 2021
*19 Oka P, Parr H, Barberio B, et al. Global prevalence of irritable bowel syndrome according to Rome III or IV criteria: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Oct;5(10):908-917.
*20 Aldars-García L, Marin AC, Chaparro M, et al. The Interplay between Immune System and Microbiota in Inflammatory Bowel Disease: A Narrative Review. Int J Mol Sci. 2021 Mar 17;22(6):3076.
*21 Nasr R, Shamseddine A, Mukherji D, et al. The Crosstalk between Microbiome and Immune Response in Gastric Cancer. Int J Mol Sci. 2020 Sep 9;21(18):6586.
*22 Ranjbar M, Salehi R, Haghjooy Javanmard S, et al. The dysbiosis signature of Fusobacterium nucleatum in colorectal cancer-cause or consequences? A systematic review. Cancer Cell Int. 2021;21(1):194.
*23 Dreno B, Dagnelie MA, Khammari A, et al. The Skin Microbiome: A New Actor in Inflammatory Acne. Am J Clin Dermatol. 2020 Sep;21(Suppl 1):18-24.
*24 Houghteling PD, Walker WA. From Birth to "Immunohealth," Allergies and Enterocolitis. J Clin Gastroenterol. 2015 Nov-Dec;49 Suppl 1(0 1):S7-S12
*25 Ley RE, Turnbaugh PJ, Klein S, et al. Microbial ecology: human gut microbes associated with obesity. Nature. 2006 Dec 21;444(7122):1022-3.
*26 Maiuolo J, Gliozzi M, Musolino V, et al. The Contribution of Gut Microbiota-Brain Axis in the Development of Brain Disorders. Front Neurosci. 2021 Mar 23;15:616883.
*27 Qian XH, Song XX, Liu XL, et al. Inflammatory pathways in Alzheimer's disease mediated by gut microbiota. Ageing Res Rev. 2021 Mar 9;68:101317.
*28 Lorente-Picón M, Laguna A. New Avenues for Parkinson's Disease Therapeutics: Disease-Modifying Strategies Based on the Gut Microbiota. Biomolecules. 2021 Mar 15;11(3):433.
*29 ILSI Europe, 2013 Probiotics, Prebiotics and the Gut Microbiota. ILSI Europe Concise Monograph. 2013:1-32.
*30 Quigley EMM. Prebiotics and Probiotics in Digestive Health. Clin Gastroenterol Hepatol. 2019;17(2):333-344.
*31 Tap J, Furet JP, Bensaada M, et al. Gut microbiota richness promotes its stability upon increased dietary fibre intake in healthy adults. Environ Microbiol. 2015 Dec;17(12):4954-64.
*32 Quigley EMM, Gajula P. Recent advances in modulating the microbiome. F1000Res. 2020;9:F1000 Faculty Rev-46. Published 2020 Jan 27.
*33 Zmora N, Suez J, Elinav E. You are what you eat: diet, health and the gut microbiota. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2019 Jan;16(1):35-56
*34 Wilson AS, Koller KR, Ramaboli MC, et al. Diet and the Human Gut Microbiome: An International Review. Dig Dis Sci. 2020;65(3):723-740.
*35 FAO/OMS, Joint Food and Agriculture Organization of the United Nations/ World Health Organization. Working Group. Report on drafting guidelines for the evaluation of probiotics in food, 2002.
*36 Hill C, Guarner F, Reid G, et al. Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014;11(8):506-514.
*37 Gibson GR, Roberfroid MB. Dietary modulation of the human colonic microbiota: introducing the concept of prebiotics .J Nutr, 1995; 125:1401-12.
*38 Gibson GR, Hutkins R, Sanders ME, et al. Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of prebiotics. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2017;14(8):491-502.
*39 Markowiak P, Śliżewska K. Effects of Probiotics, Prebiotics, and Synbiotics on Human Health. Nutrients. 2017;9(9):1021.
*40 Bay L, Barnes CJ, Fritz BG, et al. Universal Dermal Microbiome in Human Skin. mBio. 2020;11(1):e02945-19.
*41 Neugent ML, Hulyalkar NV, Nguyen VH, et al. Advances in Understanding the Human Urinary Microbiome and Its Potential Role in Urinary Tract Infection. mBio. 2020 Apr 28;11(2):e00218-20.
*42 Greenbaum S, Greenbaum G, Moran-Gilad J, et al. Ecological dynamics of the vaginal microbiome in relation to health and disease. Am J Obstet Gynecol. 2019 Apr;220(4):324-335.
*43 Radaic A, Kapila YL. The oralome and its dysbiosis: New insights into oral microbiome-host interactions. Comput Struct Biotechnol J. 2021 Feb 27;19:1335-1360.
*44 Xu Q, Gill S, Xu L, et al. Comparative Analysis of Microbiome in Nasopharynx and Middle Ear in Young Children With Acute Otitis Media. Front Genet. 2019;10:1176.
*45 Mathieu E, Escribano-Vazquez U, Descamps D, et al. Paradigms of Lung Microbiota Functions in Health and Disease, Particularly, in Asthma. Front Physiol. 2018 Aug 21;9:1168.
